برابری جنسیتی یکی از مهم‌ترین اهداف توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. این مسئله در کشورهای مختلف به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، به‌طرق گوناگونی تفسیر و اجرا می‌شود. مطالعه تطبیقی برابری جنسیتی در این دو دسته از کشورها می‌تواند تفاوت‌ها و شباهت‌های مهمی را نمایان کند و به شناسایی عواملی که بر پیشرفت یا محدودیت‌های برابری جنسیتی تأثیر می‌گذارند، کمک نماید. در این مقاله، به بررسی برابری جنسیتی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته پرداخته می‌شود و به چالش‌ها و فرصت‌های موجود در هرکدام اشاره می‌شود.
1. تعریف برابری جنسیتی
برابری جنسیتی به معنای دسترسی برابر زنان و مردان به فرصت‌ها، منابع، و حقوق در تمامی جنبه‌های زندگی است. این مفهوم شامل حقوق اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می‌شود و هدف آن تضمین شرایطی است که در آن تمامی افراد، فارغ از جنسیت، بتوانند به‌طور مساوی از امکانات و فرصت‌ها بهره‌مند شوند.
2. برابری جنسیتی در کشورهای توسعه‌یافته
کشورهای توسعه‌یافته، مانند کشورهای شمال اروپا (سوئد، نروژ، فنلاند) ، ایالات متحده آمریکا و کانادا، به‌طور عمومی پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه برابری جنسیتی داشته‌اند. این پیشرفت‌ها عمدتاً به‌واسطه سیاست‌های حکومتی، ساختارهای قانونی حمایت‌کننده، و توجه به حقوق زنان در تمامی حوزه‌ها ایجاد شده است.
الف) نهادهای قانونی و سیاست‌های حمایتی
در این کشورها، قوانینی مانند قانون برابری حقوق در محل کار، حق رأی زنان، و قانون منع تبعیض در محل کار و سایر عرصه‌ها، پایه‌گذار برابری جنسیتی هستند. دولت‌ها به‌ویژه در کشورهای اسکاندیناوی، با برنامه‌هایی مانند مرخصی زایمان و پدری، حمایت از زنان شاغل، و حفظ حقوق باروری، به حمایت از زنان در زندگی کاری و خانگی پرداخته‌اند.
ب) نقش زنان در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی
زنان در کشورهای توسعه‌یافته حضور فعال‌تری در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی دارند. در برخی از این کشورها، درصد قابل توجهی از پارلمان‌ها، وزرا، و مدیران اجرایی زنان هستند. به‌عنوان مثال، سوئد یکی از کشورهای پیشرو در زمینه حضور زنان در سیاست است، جایی که بیش از 40% از اعضای پارلمان را زنان تشکیل می‌دهند.
3. برابری جنسیتی در کشورهای در حال توسعه
در کشورهای در حال توسعه، برابری جنسیتی با چالش‌های مختلفی مواجه است. این چالش‌ها معمولاً به‌دلیل مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پیچیده‌تر می‌شوند.
الف) موانع فرهنگی و سنتی
در بسیاری از این کشورها، موانع فرهنگی و سنتی مانع از پیشرفت برابری جنسیتی می‌شود. نقش‌های جنسیتی سنتی که زنان را به‌عنوان مراقبان خانواده و مردان را به‌عنوان تأمین‌کنندگان مالی می‌بینند، باعث می‌شود که زنان نتوانند به‌طور کامل در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی مشارکت کنند. در کشورهای مانند هند، پاکستان و برخی کشورهای آفریقایی، سنت‌ها و باورهای مذهبی غالباً بر حقوق زنان تأثیر منفی می‌گذارد.
ب) چالش‌های اقتصادی و آموزشی
در کشورهای در حال توسعه، بسیاری از زنان از دسترسی به فرصت‌های آموزشی و شغلی محروم هستند. آمارها نشان می‌دهند که نرخ باسوادی زنان در این کشورها به‌ویژه در مناطق روستایی و فقیر بالاتر است. این محرومیت‌ها مانع از پیشرفت زنان در زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌شود. علاوه بر این، فقر و نابرابری‌های اقتصادی، زنان را بیشتر در معرض مشکلاتی همچون خشونت خانگی، ازدواج‌های زودهنگام، و بی‌توجهی به سلامت و حقوق آنان قرار می‌دهد.
ج) حقوق قانونی و سیاسی
در کشورهای در حال توسعه، زنان هنوز هم در بسیاری از موارد از حقوق سیاسی و قانونی محدود برخوردارند. در برخی کشورها، حقوق سیاسی زنان مانند حق رأی یا حق نامزد شدن در انتخابات به‌طور کامل پذیرفته نمی‌شود. در کشورهای عربی، به‌ویژه در کشورهای همچون عربستان سعودی، زنان حق‌های کمتری در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی دارند و در بسیاری از موارد تحت سلطه قوانین مذهبی قرار دارند.
4. چالش‌ها و فرصت‌ها در هر دو گروه کشورها
در هر دو گروه کشورها، چالش‌های مشابهی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. در کشورهای توسعه‌یافته، هنوز هم مشکلاتی مانند نابرابری دستمزد، خشونت خانگی، و تبعیض در محیط کار وجود دارد. در کشورهای در حال توسعه نیز، اگرچه روندهایی مثبت در زمینه حقوق زنان آغاز شده است، اما مشکلاتی همچون دسترسی محدود به آموزش، محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی، و نابرابری اقتصادی همچنان پابرجا هستند.
راهکارهای مشترک:
- آموزش و توانمندسازی زنان: در هر دو گروه کشورها، افزایش سطح آموزش زنان و فراهم‌سازی فرصت‌های شغلی برای آنان، می‌تواند به کاهش نابرابری جنسیتی کمک کند.
- حمایت‌های قانونی و اجتماعی: ایجاد قوانین حمایتی برای زنان در محل کار، حمایت از حقوق باروری و مبارزه با خشونت خانگی، از جمله راهکارهای مؤثر در هر دو دسته کشورها است.
برابری جنسیتی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته به‌شدت تحت تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارد. کشورهای توسعه‌یافته در مقایسه با کشورهای در حال توسعه، پیشرفت‌های بیشتری در زمینه برابری جنسیتی داشته‌اند. با این حال، همچنان چالش‌هایی در هر دو دسته کشورها وجود دارد که نیازمند توجه و اقدام جدی است. تقویت آموزش، ایجاد قوانین حمایتی، و تلاش برای تغییر نگرش‌های فرهنگی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، از مهم‌ترین گام‌ها برای رسیدن به برابری جنسیتی است.
